G-code و M-code — زبان برنامه نویسی CNC
یکی از مهم ترین اصطلاحات CNC که باید بشناسید، زبان برنامه نویسی G-code و M-code است. این دو زبان، دستورات حرکتی و کنترل دستگاه CNC را تعیین می کنند و برای انجام عملیات دقیق ماشین کاری بسیار حیاتی هستند. G-code برای حرکت ابزار و کنترل مسیر آن استفاده می شود، در حالی که M-code فرمان های کمکی مثل روشن یا خاموش کردن اسپیندل و مایع خنک کننده را صادر می کند. برنامه نویسی دقیق با این دو زبان، کلید موفقیت در کار با ماشین های CNC است. شناخت دقیق این دو کد از پایه ای ترین اصطلاحات CNC برای همه کاربران است.
| نوع کد | کاربرد | مثال |
| G-code | حرکات ابزار | G01 (حرکت خطی) |
| M-code | کنترل دستگاه | M03 (روشن کردن اسپیندل) |
Axis (محورها) در CNC — شناخت X، Y، Z و محورها دیگر
یکی دیگر از اساسی ترین اصطلاحات CNC، محورهای حرکتی دستگاه هستند. محورهای X، Y و Z حرکت ابزار را در جهت های مختلف کنترل می کنند. محور X حرکت افقی، محور Y حرکت عمودی و محور Z حرکت عمق یا بالا و پایین را تعیین می کند. در برخی دستگاه های پیشرفته، محورهای چرخشی مثل A و B نیز وجود دارد که برای حرکات پیچیده تر به کار می روند. شناخت دقیق این محورهای مختلف از مهم ترین اصطلاحات CNC است که باعث درک بهتر عملکرد دستگاه می شود و به برنامه نویسان کمک می کند مسیر حرکت ابزار را بهتر تنظیم کنند.
Toolpath — مسیر حرکت ابزار در CNC
یکی از اصطلاحات CNC حیاتی که باید بدانید، مفهوم Toolpath یا مسیر حرکت ابزار است. Toolpath مسیر دقیق و برنامه ریزی شده حرکت ابزار بر روی قطعه کار است که توسط برنامه CNC تعیین می شود. این مسیر می تواند به صورت مستقیم، دایره ای یا منحنی باشد و به کیفیت نهایی قطعه و دقت برش تأثیر مستقیم دارد. انتخاب صحیح Toolpath یکی از کلیدی ترین اصطلاحات CNC برای تضمین کیفیت و سرعت در فرآیند ماشین کاری است. طراحی صحیح مسیر حرکت ابزار باعث صرفه جویی در زمان و افزایش عمر ابزار می شود.
Spindle — محور دوران و اهمیت آن در CNC
اسپیندل یکی از مهم ترین قطعات دستگاه CNC است که مسئول چرخش ابزار برش می باشد. سرعت چرخش اسپیندل که بر حسب RPM اندازه گیری می شود، یکی از حیاتی ترین اصطلاحات CNC است. سرعت مناسب اسپیندل با توجه به جنس قطعه و نوع ابزار باعث کیفیت بهتر برش و طول عمر بیشتر ابزار می شود. انتخاب نادرست سرعت اسپیندل می تواند باعث ایجاد خطا و خرابی در قطعه کاری شود. بنابراین درک دقیق عملکرد اسپیندل و تنظیم درست سرعت آن، از جمله موارد مهم در اصطلاحات CNC است.
Feed Rate — سرعت پیشروی ابزار در ماشین کاری
یکی از اصطلاحات CNC بسیار کاربردی، Feed Rate یا سرعت پیشروی ابزار است. Feed Rate به سرعت حرکت ابزار نسبت به قطعه کار گفته می شود که بر حسب میلی متر بر دقیقه اندازه گیری می شود. انتخاب Feed Rate مناسب تاثیر زیادی بر کیفیت برش، عمر ابزار و زمان ماشین کاری دارد. Feed Rate بالا ممکن است سرعت فرایند را افزایش دهد اما باعث سایش زودرس ابزار شود. بالعکس، Feed Rate پایین باعث کیفیت بهتر ولی زمان بیشتر می شود. تنظیم دقیق این پارامتر از مهم ترین نکات در اصطلاحات CNC است که برای هر پروژه باید به دقت انتخاب شود.
RPM (Revolutions Per Minute) — سرعت چرخش اسپیندل
سرعت چرخش اسپیندل که به صورت RPM یا دور بر دقیقه بیان می شود، یکی دیگر از کلیدی ترین اصطلاحات CNC است. انتخاب RPM مناسب برای مواد مختلف و ابزارهای متفاوت اهمیت بسیار زیادی دارد. RPM پایین برای مواد سخت و حساس به کار می رود، در حالی که RPM بالا برای مواد نرم تر مناسب تر است. تنظیم دقیق RPM باعث افزایش کیفیت برش و کاهش خرابی ابزار می شود. در جدول زیر دسته بندی سرعت RPM برای کاربردهای مختلف آمده است:
| سرعت (RPM) | کاربرد |
| پایین | برش فلزات سخت و حساس |
| متوسط | ماشین کاری عمومی |
| بالا | برش مواد نرم تر مثل چوب |
Home Position — موقعیت مبنا در دستگاه CNC
یکی دیگر از مهم ترین اصطلاحات CNC، Home Position یا موقعیت مبنا است. Home Position نقطه ای است که دستگاه CNC همه محورهای خود را به آن بازمی گرداند تا شروع عملیات از این نقطه باشد. این نقطه معمولاً توسط سنسورهای محدودکننده تعیین می شود. تعریف دقیق Home Position برای تنظیم دستگاه و اطمینان از دقت حرکت بسیار حیاتی است. درک کامل این اصطلاح به کاربران کمک می کند تا خطاهای ناشی از تنظیم نادرست موقعیت مبنا را به حداقل برسانند.
Work Coordinate System (WCS) — سیستم مختصات کاری
سیستم مختصات کاری یا Work Coordinate System یکی از مهم ترین اصطلاحات CNC است که به برنامه نویسان اجازه می دهد مختصات شروع و پایان عملیات ماشین کاری را تعیین کنند. WCS چارچوب مختصاتی است که قطعه کار و ابزار در آن قرار می گیرند و تمامی حرکات بر اساس آن محاسبه می شود. استفاده صحیح از WCS باعث افزایش دقت و کاهش خطاهای موقعیت یابی می شود و نقش حیاتی در برنامه نویسی CNC دارد.
Zero Point — نقطه صفر و تنظیم آن
نقطه صفر یا Zero Point یکی از مهم ترین اصطلاحات CNC است که نقطه مرجع برای شروع عملیات ماشین کاری محسوب می شود. این نقطه می تواند مربوط به دستگاه (Machine Zero) یا قطعه (Part Zero) باشد و تعیین دقیق آن اهمیت بسیار زیادی دارد. تنظیم صحیح Zero Point باعث جلوگیری از خطاهای برشی و افزایش دقت نهایی قطعه می شود. عدم دقت در این تنظیم می تواند باعث خرابی قطعه و اتلاف وقت شود.
Tool Offset — جبران ابزار و اهمیت آن در دقت کاری
یکی دیگر از اصطلاحات CNC کلیدی، Tool Offset یا جبران ابزار است. Tool Offset تنظیماتی هستند که اندازه دقیق طول و قطر ابزار را در برنامه CNC لحاظ می کنند تا ابعاد قطعه نهایی دقیق باشد. بدون Tool Offset، برنامه نمی تواند تغییرات مربوط به ابزار را در نظر بگیرد و این باعث خطا در اندازه گیری و کیفیت قطعه می شود. برای هر ابزار جبران جداگانه تعریف می شود و اهمیت آن در دقت و کیفیت کار بسیار زیاد است.
Cutting Tool — انواع ابزارهای برش در CNC
شناخت انواع ابزار برش یکی دیگر از اصطلاحات CNC مهم برای هر کاربر دستگاه CNC است. ابزارهای مختلفی مثل مته، فرز، تراشه بردار و غیره وجود دارند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. انتخاب ابزار مناسب برای جنس قطعه و نوع عملیات باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینه می شود. همچنین ابزار مناسب می تواند عمر دستگاه و کیفیت کار را بهبود بخشد.
Coolant — استفاده از مایع خنک کننده در فرایند CNC
شناخت انواع ابزار برش یکی دیگر از اصطلاحات CNC مهم برای هر کاربر دستگاه CNC است. ابزارهای مختلفی مثل مته، فرز، تراشه بردار و غیره وجود دارند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. انتخاب ابزار مناسب برای جنس قطعه و نوع عملیات باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینه می شود. همچنین ابزار مناسب می تواند عمر دستگاه و کیفیت کار را بهبود بخشد.
Step Over — فاصله بین مسیرهای برش
Step Over یکی از اصطلاحات CNC است که به فاصله جانبی بین مسیرهای متوالی برش گفته می شود. انتخاب مناسب Step Over باعث تعادل بین سرعت و کیفیت سطح نهایی می شود. Step Over زیاد سرعت کار را افزایش می دهد اما کیفیت سطح را کاهش می دهد، در حالی که Step Over کم باعث کیفیت بهتر ولی زمان بیشتر می شود. این اصطلاح در برنامه ریزی CNC بسیار مهم است.
Step Down — عمق برش در هر بار حرکت ابزار
Step Down به عمق برش در هر حرکت عمودی ابزار گفته می شود و یکی از کلیدی ترین اصطلاحات CNC است. تنظیم مناسب Step Down باعث کاهش فشار روی ابزار و افزایش عمر آن می شود. این پارامتر برای حفظ دقت و کیفیت برش و همچنین جلوگیری از خرابی ابزار بسیار حیاتی است. انتخاب نادرست Step Down می تواند منجر به خطا و آسیب دیدگی ابزار شود.
Rapid Move — حرکت سریع ابزار بدون برش
Rapid Move یکی از اصطلاحات CNC است که به حرکت سریع ابزار به نقاط مختلف بدون انجام عملیات برش گفته می شود. این حرکت باعث افزایش سرعت کلی فرآیند ماشین کاری می شود و زمان اتلاف شده در انتقال ابزار را کاهش می دهد. استفاده صحیح از Rapid Move در برنامه نویسی CNC از اهمیت بالایی برخوردار است و به بهینه سازی فرآیند کمک می کند.
Program Block — بخش های برنامه CNC و ساختار آن
برنامه CNC از خطوط یا بلاک های مختلفی تشکیل شده که هر کدام شامل یک دستور خاص هستند. این بلاک ها که به Program Block معروفند، بخش های اصلی برنامه CNC را تشکیل می دهند. هر بلاک معمولا با یک شماره مشخص می شود و ترتیب اجرای دستورات را تعیین می کند. درک ساختار Program Block از مهم ترین اصطلاحات CNC برای برنامه نویسان است که به آنها در نوشتن و عیب یابی برنامه کمک می کند.
Interpolation — حرکت همزمان چند محور برای برش منحنی
Interpolation یکی از اصطلاحات پیشرفته CNC است که به حرکت همزمان چند محور دستگاه برای ایجاد مسیرهای منحنی گفته می شود. این قابلیت باعث می شود دستگاه بتواند برش های دقیق و پیچیده روی قطعه ایجاد کند. دو نوع اصلی Interpolation وجود دارد: خطی (G01) و دایره ای (G02 و G03). استفاده از Interpolation باعث افزایش انعطاف پذیری و دقت ماشین کاری می شود و یکی از مهم ترین اصطلاحات CNC در برنامه نویسی است.
Error Codes — کدهای خطا در CNC و چگونگی رفع آن ها
کدهای خطا یا Error Codes یکی از اصطلاحات حیاتی در CNC هستند که دستگاه در هنگام مواجهه با مشکلات آن ها را نمایش می دهد. این کدها به اپراتور کمک می کنند تا علت مشکل را تشخیص داده و سریعاً رفع کنند. به عنوان مثال، کد E01 نشان دهنده خطای حرکتی محور X است و نیاز به بررسی سنسورها دارد. آشنایی با کدهای خطا و نحوه رفع آن ها یکی از مهارت های ضروری برای کار با دستگاه CNC است.
| کد خطا | معنی | راه حل |
| E01 | خطای حرکتی محور X | چک کردن سنسورها و کالیبراسیون |
| E02 | خطای بیش از حد سرعت اسپیندل | کاهش RPM و بررسی ابزار |
